Brainstormsessie veranderingen Fochteloërveen in relatie tot het Korhoen. Dit verslag volgt de agenda zoals die gemaild en uitgedeeld is van de bijeenkomst op woensdag 20 augustus 2014 in de informatieschuur van Natuurmonumenten, Fochteloërveen 8.
Opening.
Iedereen wordt welkom geheten door Meine Jansma die deze avond als gespreksleider optreedt .
Hij is blij dat er zoveel mensen gekomen zijn, hij had eerder op zo’n 6 mensen gerekend. Hij spreekt ook zijn erkentelijkheid uit richting mevrouw Enit Scholtens die namens Natuurmonumenten gastvrouw is en deze avond mede vorm geeft. De fractie van de ChristenUnie in Ooststellingwerf is enigszins oververtegenwoordigd omdat zij ook het voortouw zullen nemen in mogelijke vervolgstappen.
Voorstellen van de deelnemers.
In een korte ronde stelt ieder zich even voor, met daarbij de reden en verwachting van zijn/haar aanwezigheid. Hieronder vermelden we de aanwezigen aan de hand van de getekende presentielijst.
|
naam/adres
|
telefoon / email adres
|
als
|
1
|
F. v.d. Berg, Bruggelaan 53 Appelscha
|
0516-433341 feddevandenberg@live.nl
|
Nivon lid.
|
2
|
J.M. Welle, Nijesteegde 44 Appelscha
|
0516-430966 jmwelle@hetnet.nl
|
VVD raadsopvolger.
|
3
|
J. Hamstra, Drentseweg 26a Appelscha
|
0516-433006 janhamstra44@planet.nl
|
Vogelaar.
|
4
|
Roel Douwes
|
r.douwes@natuurmonumenten.nl
|
Medewerker Natuurmonumenten.
|
5
|
M. Nesse, Kerkstraat 32 Haulerwijk
|
0516-421612 marianta@xs4all.nl
|
GroenLinks raadsopvolger.
|
6
|
E. Scholtens, Hoofdweg 120 Veenhuizen
|
06-10092864 e.scholtens@natuurmonumenten.nl
|
Medewerker Natuurmonumenten.
|
7
|
N. Staat, Weperpolder 5 Oosterwolde
|
06-11300081 nelleke.staat@live.nl
|
ChristenUnie raadsopvolger.
|
8
|
S. van Belle, Zuideinde 12 Fochteloo
|
0516-481116 sipkevanbelle@gmail.com
|
GroenLinks Raadslid.
|
9
|
M. Snip, Hoofdweg 120 Veenhuizen
|
06-55825172 m.snip@natuurmonumenten.nl
|
Medewerker Natuurmonumenten.
|
10
|
L. Dankbaar, Coendringaweg 14 Oosterwolde
|
0516-514288 liendankbaar@gmail.com
|
PvdA Bestuur
|
11
|
M. Jansma, Dorpsstraat 56 Haule
|
0516-577731 meinejansma@gmail.com
|
ChristenUnie Raadslid.
|
12
|
M. Doek, Kerkekeveen 23 Appelscha
|
0516-432557 doekm@home.nl
|
StellingwerfsPLUS. raadsopvolger.
|
13
|
S. Froentjes, Hoofdweg Boven 15 Haulerwijk
|
0516-850779 sjoukjeheida@live.nl
|
ChristenUnie raadsopvolger.
|
De verwachtingen van de deelnemers lopen uiteen van het denken dat het trekken is aan een dood paard, tot dat het met veel inspanning op termijn wel kan lukken. Dit laatste is wel de (stille) hoop van een ieder.
Een ieder vindt ook dat het nu een goed moment is om hierover verder na te denken.
Korte introductie probleemstelling door gespreksleider.
Het korhoen, een prachtig dier. Het is voorbij, uitzetprogramma’s zijn voorlopig gestopt Eerst moet het leefgebied zodanig aangepast worden dat er kans van overleven is. Uitzetten zet geen zoden aan de dijk, ze gaan in rap tempo weer ten onder. De havik, de vos, de stikstof uitstoot, de gewasbeschermingsmiddelen, de moderne landbouw met zijn perceelvergroting, het zijn evenzo vele bedreigingen voor deze mooie, doch ook lompe vogel, die nauwelijks kan vliegen. Zet hem maar bij in het rijtje van de Dodo, de Labrador-eend en al die honderden vogelsoorten die zijn uitgestorven in de loop van de geschiedenis.
Of…
Moeten we er toch nog eens serieus over na denken? Moeten we niet toegeven dat dit weer een soort zal zijn die we opofferen voor onze manier van leven? Moeten we misschien in de aanval gaan om het leefgebied voor deze vogel terug te winnen? Dat we, als we echt willen, veel kunnen blijkt wel uit de terugkeer van de zeehond en de ooievaar. Om de laatste even toe te lichten: in de 70 er jaren verdween hij vrijwel geheel en door intensieve habitatverbetering en fokstations is zijn aantal hoger dan toen de telling in 1910 begon.
En naar onze overtuiging zijn er in het Fochteloërveen zodanige veranderingen tot stand gekomen dat het nu het moment is om serieus na te gaan wat er verder nog zou moeten gebeuren en welke mogelijkheden er al aanwezig zijn. Een van de doelstellingen van alle veranderingen was immers om de biodiversiteit te verhogen en bedreigde dieren en planten een meer kansen te geven. De biodiversiteit verbeteren, daar zijn we immers al druk mee bezig: het paapje, de geoorde fuut, de roodborsttapuit, ze krijgen weer kansen. Ik noem u nog een paar positieve ontwikkelingen:
Het nieuwe Fochteloërveen is zo’n 2600 ha groot (ter vergelijking: de Sallandse Heuvelrug is slechts 1000 ha.) Er zijn concrete plannen om ecologische verbindingszones (natuurwegen noemt men dat tegenwoordig) aan te leggen tussen het Wittelterveld en dit veen. Het korhoen staat op de Europese rode lijst van vogels die met uitsterven bedreigd worden.Dit schept verplichtingen, maar ook mogelijkheden, ook voor de financiering. Er zijn ook nog mogelijkheden om het Veen met het Drents-Friese Wold te verbinden.
De gemeente Ooststellingwerf heeft grote ambities op het gebied van duurzaamheid. Ook de provincie Fryslân, die nog niet geheel een platte beurs heeft, is ambitieus op het gebied van de natuur. Er wordt door de Universiteit in Wageningen nagedacht over een soort doorstart van de korhoen- projecten. Ik heb daarover reeds contact gehad met Freek Niewold, van “Niewold Wildlife Infocentre van Berchemstraat 4, 6981 JB Doesburg (06-26467222) freek.nieuwold@hetnet.nl . Deze drs. heeft hier jaren onderzoek in het Fochteloërveen gedaan en start binnenkort met een onderzoek wat er mogelijk is in West-Europees verband. Hij zou dit gebied, wat hij goed kent, erbij kunnen betrekken.
Toelichting recente ontwikkelingen door Enit.
Aan de hand van een kaart van het gebied legt ze uit hoe Natuurmonumenten zich de laatste jaren heeft ingespannen om dit unieke stuk hoogveen uit te breiden en voor verdere neergang te behoeden.
De laatste ontwikkelingen rond het Crane Resort zijn bijna afgerond. Het korhoen staat niet in de picture, integendeel de vernatting van de venen kunnen juist zijn terugkeer bemoeilijken. De kraanvogel en diverse andere watervogels als de geoorde fuut en het paapje zijn in dit verband meer dieren waar men mee bezig is. Kijk je echter naar de overgangsgebieden, via Veenhuizen naar het Noordenveld, of de zandruggen in het veen zelf, dan zijn daar wel mogelijkheden. Van groot belang is echter dat de in gang gezette ontwikkeling van “natuurwegen” tussen de verschillende gebieden niet stopt maar doorgaat. Robuust is daarin een sleutelwoord. Er zijn naarmate de gebieden meer versnipperd zijn minder, en naar mate de gebieden goed verbonden zijn, meer mogelijkheden voor het korhoen en andere patrijsachtigen. Er is een streven van Veen tot Zee, om uiteindelijk verbindingszones te maken tot het Reitdiep aan toe. Ook op de andere kant van het Fochtelooerveen, richting Drents Friese Woud moeten nog goede natuurwegen komen. Ze staan via de “Oude Willem” al wel op de kaart, maar de realisering ervan is nog ver weg. Ze noemt ook de mogelijkheid tot verbinding via het Blauwe Bos als een waardevolle.
Brainstormsessie over mogelijkheden en onmogelijkheden.
Wat zijn de kansen wat zijn de struikelblokken.
De toelichting van Enit, aangevuld met opmerkingen van de andere medewerkers van Natuurmonumenten, ging bijna geruisloos over naar dit agendapunt. We wilden een rijtje maken van aan de ene kant hobbels en aan de andere kan de kansen. Een hele lastige, want elke bedreiging kan ook als een kans gezien worden. Hieronder volgt een zo goed mogelijk samenvatting van dit zeer geanimeerde onderdeel.
Natuurboeren.
Willen robuuste projecten slagen dan zullen er meer boeren moeten komen die in de uitoefening van hun vak duidelijker rekening houden met de natuur. Er moet verwevenheid ontstaan Meer akkerranden met bloemen en graan. Minder uitstoot van stikstof en andere schadelijke agrarische stoffen. Recente metingen geven aan dat hier deze nog niet omlaag gaat, hier zullen nog aanvullende maatregelen genomen moeten worden.
Momenteel is er overleg gaande met diverse organisaties van agrariërs (Gagelvenne en Elan). De diverse overheden vinden hun prestaties onder de maat. In Ravenswoud zijn momenteel positieve ervaringen met agrarisch natuurbeheer. In de visie van Natuurmonumenten moet in het landschap rond het Fochteloërveen meer rekening gehouden worden met de natuurontwikkelingen. Het insectenleven gaat al jaren terug. Goede kruidige weiden zijn beter dan grasland wat om de paar jaar “gescheurd” wordt.
Verbindingszones.
Sinds de miljoenen besparingen van het Rijk ligt deze verantwoordelijkheid bij de provincie. In de praktijk blijkt dat veel zones die al wel op de kaart staan en die van groot belang zijn voor een goede ontwikkeling van diverse planten en dieren populaties niet meer tot uitvoering komen. Als ook uit Europees onderzoek zou komen vast te staan dat deze zones een heel positieve invloed hebben op de mogelijkheden van diverse op de rode lijst voorkomende planten en dieren, zou dit mogelijk ook in breder verband (Europa) fondsen kunnen openen. De door Natuurmonumenten onlangs opgestelde “Natuurvisie” is hierover heel duidelijk.
Veel experimenten mislukken.
In de 70 er jaren kwam het korhoen nog voor op het Bunnerveen, in het gebied rond de Kale Duinen en bij de Schapendobbe in Elsloo, hij is nu geheel verdwenen uit deze regio. Zowel in Bargercompas als op de Sallandse heuvelrug lukt het niet om voldoende uitgezette korhoenders te laten overleven: hun jongen sterven voordat ze volwassen zijn. Over de oorzaak zijn nog veel onduidelijkheden en aanvullend onderzoek is daarom gewenst. Verschillende experimenten zijn stopgezet omdat eerst het “leefgebied beter ontwikkeld moet worden”. Op de Veluwe loopt nog een experiment. Er is door het Rijk een doorstart gemaakt met de projecten en er wordt binnenkort naar verluid een Europees onderzoek opgestart waarbij grote Nederlandse betrokkenheid is.
Predatiedruk.
Er zijn nogal wat dieren die het korhoen graag op hun menu zien staan. De vos en de havik zijn hierbij de meest voorkomende. Doordat er in het Fochteloërveen heel veel kleine houten afscheidingen zijn geplaatst om het water gecontroleerd af te kunnen voeren, komen vossen nu ook in gebieden waar ze voorheen niet konden komen. De houten scheidingsschotten zijn wandelpaadjes voor hen. In de Ooststellingwerf komen over het algemeen ook veel klachten binnen over vossen die kippen en siervogels van particulieren verschalken. Mogelijk zal er een nieuw evenwicht gezocht moeten worden omdat een te stevige bescherming van de ene soort de bedreigde soorten minder overlevingskans geeft.
Vernatting.
De vernatting van het veen als belangrijkste ingreep schept zelf geen positieve voorwaarden voor het korhoen, maar de overgangsgebieden (randen en zandruggen, akkerbouwgebieden) krijgen hierdoor juist wel een meerwaarde als baltsplaats en foerageergebieden. Tot zover de belangrijkste zaken vanuit een discussie waar een ieder geanimeerd aan deelnam.
Samenvatting en conclusie.
Het is niet goed om je nu alleen op het korhoen te focussen, juist omdat de andere doelen als de terugkeer van de patrijs realistischer zijn. Wel moet geconstateerd worden dat alle maatregelen die je hierbij neemt, de terugkeer van het korhoen vergemakkelijken. Hij vindt als het ware, als hij zin heeft terug te keren, zijn kamer keurig opgemaakt naar zijn wensen. Het korhoen met al zijn gewoontes, met zijn ingewikkelde leef en voedingspatroon, evenals de kraanvogel een tot de verbeelding sprekende vogel, zal hierbij mogelijk de “kers op de taart” kunnen worden van noodzakelijke ontwikkeling.
Mogelijke vervolgstappen.
- De aanwezigen zijn het er over eens dat het goed is om via een persbericht wereldkundig te maken dat over deze zaken wordt nagedacht. Dat is inmiddels gebeurd met het onderstaande persbericht, welke naar het college en naar de diverse kranten en omroepen is verstuurd.
Persbericht, 27 augustus 2014.
Korhoen, de kers op de taart?
In de informatieschuur van Natuurmonumenten op het Fochtelooerveen, vond een brainstormsessie plaats op nog geen honderd meter van een vroegere balts plaats van deze prachtige vogel. Mensen van diverse pluimage, uit de politiek, uit de vogelbescherming en van Natuurmonumenten spraken met elkaar onder leiding van Meine Jansma (Raadslid CU), over de veranderingen in het Fochteloërveen. De afgelopen jaren is stug gewerkt aan het vergroten en vernatting van dit unieke stuk hoogveen. De eerste positieve resultaten voor vogels (kraanvogel, paapje, geoorde ringfuut) en plantenrijkdom zijn al zichtbaar en zullen binnenkort gepresenteerd worden.
De initiatiefnemers van deze bijeenkomst wilden met elkaar van gedachten wisselen in hoeverre de veranderingen het mogelijk zouden maken om weer een biotoop te bieden aan het korhoen, die sinds de jaren 80 van de vorige eeuw hier niet meer gesignaleerd is.
De diverse mogelijkheden en struikelblokken kwamen uitvoerig aan de orde.
Geconcludeerd werd dat er kansen zijn om diverse bedreigde soorten weer een plek te geven.
De herintroductie van het korhoen is vanwege zijn grote kwetsbaarheid en ingewikkelde levensstijl mogelijk op korte termijn niet haalbaar. We zien ook diverse experimenten op bijvoorbeeld de Sallandse Heuvelrug mislukken. Toch is het zinvol om hierover nader onderzoek te doen, omdat het voldoen aan de diverse eisen die hij aan zijn leefomgeving stelt, ook patrijzen en andere hoenderachtige vogels weer de nodige ruimte zou geven. De initiatiefnemers zullen dan ook het “Niewold Wildlife Infocentre” die bezig zijn met een onderzoek naar geschikte plaatsen in Europa, vragen om ook het Fochteloërveen hierbij te betrekken. Een leuke bijkomstigheid daarbij is dat de directeur van dit centrum in zijn jonge jaren in deze omgeving zijn eerste onderzoeken deed en dit gebied dus goed kent.
Voor inlichtingen over dit project of een verslag van de brainstormsessie, mail naar meinejansma@gmail.com
(Diverse media hebben er al aandacht aan besteed.)
2. De aanwezigen zijn het er over eens dat het zinvol is om het college van Ooststellingwerf en de diverse andere betrokken gemeenten alsook de provincies op de hoogte te brengen van de resultaten van deze sessie. In Ooststellingwerf zal dat het eerst gebeuren door de aanbieding van dit verslag met daarbij een mondelinge toelichting door een afvaardiging van mensen die hier vanuit de politiek aanwezig waren.
3. De aanwezigen zijn het er over eens dat het goed is om deze gebieden, waarin het korhoen zo veelvuldig voorkwam, te betrekken in het onderzoek wat “Wildlife Infocentre” gaat doen. Meine Jansma zal nadat stap 1 en 2 gezet zijn daartoe overleggen wie het beste een aanvraag in kan dienen (mogelijk de gemeente Ooststellingwerf in combinatie met provincie Fryslân)
4. Hij zal van mogelijke vervolg stappen diegenen die tijdens de brainstormsessie aanwezig waren op de hoogte brengen waarbij het vormen van een kleine werkgroep een overweging is.
Aldus opgemaakt op 29 augustus 2014 door Meine Jansma.